‘Bugünlere nasıl geldik belgeli açıklayacağım’

Gökhan Karakaş - Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, ebediyete intikal edişinin 83’nücü yılında anılırken Milli Mücadele’den Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna uzanan yolu anlattığı Nutuk adlı eserle ilgili çok bilinmeyen detaylar ortaya çıktı. Araştırmacı Alp Armutlu, Atatürk’ün Anadolu’da kat ettiği 10 bin kilometrelik yolu takip ederek yazdığı Umudun Yolu adlı kitabı Milliyet’e anlattı.

Ata’nın anlatımı

Birinci Dünya Savaşı’nı yenik tamamlayan ve anayurdu işgal edilen Osmanlı İmparatorluğu’ndan yeni ve modern bir cumhuriyet kuran Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün bizzat kaleme aldığı Nutuk 11 dile çevrildi. Nutuk’ta Milli Mücadele sürecinden devrimlere uzanan süreç Büyük Önder’in gözlemleriyle aktarılıyor.

10 bin kilometre yol

Nutuk’un anlamını kavramak ve kamuoyuna daha iyi anlatmak için 2017 yılından beri Nutuk Yıldızı sunumlarını sürdüren Atatürk tarihi araştırmacısı Alp Armutlu’nun yazdığı Umudun Yolu isimli eser yaşanan süreci özetliyor. Türk yurdunu kurtarmak için idealist bir Osmanlı subayı olarak Samsun’a giden Mustafa Kemal’in dünyayı şaşırtarak kazandığı zaferin ardından ilan ettiği cumhuriyeti okurlarına anlatmak isteyen Armutlu, Anadolu’da 10 bin kilometre dolaşmıştı. Karadeniz sahilini takip ederek İstanbul’dan Samsun’a giden Armutlu, Amasya, Havza, Erzurum, Sivas, Kastamonu, Ankara, Çankırı, Eskişehir, Afyon gibi yerlerde Atatürk’ün izlerini arayarak 98 yıl önce yaşadıklarını anlamaya çalıştı.

Suikast sonrası yazdı

Gözlem ve araştırmaları sonucu Umudun Yolu adlı kitabı yazdığını belirten Armutlu, Milli Mücadele sırasında Mustafa Kemal Paşa’nın stratejilerinin nasıl uygulamalara dönüştürdüğünü incelediğini söyledi. İlham kaynağının kağnısıyla cepheye silah taşıyan Anadolu kadını olduğunu vurgulayan Armutlu şunları söyledi:kendi hayatını yazmak yerine gerçekleri Nutuk ile Türk milletine anlatmak istedi. 16 Haziran 1926’da İzmir’de Kemeraltı’nda Ziya Hurşit ve Sarı Edip Efe gibi isimlerin düzenlediği suikast girişimi Atatürk’ü geride Nutuk gibi ebedi bir eser bırakmaya sürükledi. Bu suikastta Kurtuluş Savaşı’nda ön cephede çarpışan komutanların bile rolünün olması üzerine Atatürk 18 Haziran’da Anadolu Ajansı’na tarihe geçen başka bir sözünü söylemişti. ‘Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır’. Nutuk’un hikâyesi bu suikast girişiminin önlenmesiyle başlar. Atatürk İsmet İnönü’ye, ‘Her şeyin açık açık bilinmesi için ilk günden bugüne kadar neler olup bittiğini, bugünlere neler pahasına ve nasıl geldiğimizi, belgelere dayanarak açıklamaya ve milletime hesap vermeye karar verdim’ diyerek Nutuk’u yazacağını söyler. Açıkça rejime ve kendisine karşı yapılan bu girişimden sonra Nutuk’a karar verir.”

‘Çok yoruldu, kalp spazmı geçirdi’

Nutuk’un Samsun’a ilk adımla başladığını ve 14 Ekim 1927 tarihine kadar sürdüğünü vurgulayan Armutlu şöyle devam etti: “15 Ekim 1927’de Mustafa Kemal Paşa tarafından TBMM’de CHP Kongresi’nin kürsüsünden bizzat okunmaya başlanan Nutuk toplam 36 saat 33 dakika sürdü. 1927 yazının tamamını Nutuk’a ayıran Mustafa Kemal Paşa okuma eylemini büyük bir görev kabul eder. Çünkü milletine hesap vermektedir. 15 Ekim’de Sivas Kongresi’ne, 16 Ekim’de Amasya görüşmelerine, 17 Ekim’de TBMM açılışına, 18 Ekim’de II. İnönü Savaşı sonuna, 19 Ekim’de Lozan Barış Anlaşması’na, 20 Ekim’de ise Lozan sonrası döneme kadar olan süreci anlatan Atatürk,

Nutuk’un son bölümünde gençliğe hitap etmiştir. Ankara’da Nutuk’u hazırlarken kalbi bu kadar yoğun yaşamaya ve koşturmaya dayanamadı. Hasta yatağında Hatay sorunun düşünen bir lider. Büyük Önder, 1927 Haziran’ında kalp spazmı geçirdi. Sadece İstanbul’da Anadolu’da ya da Çanakkale’de değil, Afrika, Arap Yarımadası, Şam, Libya, Derne, Trablusgarp, Bingazi, Bulgaristan, Makedonya’da ömrü savaşlarla geçmiş bir asker yeni bir ülke kurmuştu ve çok yorulmuştu. Yine de Nutuk’u yazarak halkına ulaşmak istedi. Devlet meseleleriyle ilgilenirken cumhuriyet nasıl kuruldu bilinsin diye Nutuk’u hazırladı. Türk milletine yazılı olarak hesap vermek istedi.”

‘Nutuk bir kez okunarak anlaşılacak kitap değil’

Turgut Özakman’ın kendisine herkesin eline Nutuk alarak Anadolu’yu dolaşması gerektiğini söylediğini belirten Armutlu, “Kocatepe’ye çıkmamış Türk genci her aynada gördüğü kişiyi kendisi sanır. Nutuk bir kez okunarak tam anlamıyla anlaşılacak bir kitap değil. Üzerinde düşünmek, çalışmak ve olayların geçtiği yerleri gezmek gerekir” dedi.