Kimi Sihler neden Hindistan’ın Pencap eyaletinde bağımsız bir devlet kurmak istiyor?
Hindistan, 18 Haziran'da Kanada'nın British Columbia eyaletinde ayrılıkçı Sih lider Hardeep Singh Nijjar'ın öldürülmesinde rolü olduğu yönündeki iddiaları reddediyor.
Kanada hükümeti, geçtiğimiz günlerde Hindistan'ı olayla ilişkilendiren "inandırıcı iddiaları" inceleyeceğini açıkladı.
Ardından uzun yıllardır süren, Hindistan'da Sihler için ayrı vatan çağrıları yoğunlaştı ve diplomatik gerilime neden oldu.
Bu uzun süredir devam eden tartışmanın arka planında ne var? Şu anda durum nedir?
Sihler kim ve nerede yaşıyorlar?
Dünyanın beşinci büyük inanç grubu olan Sihizmin kökeni, 16. yüzyılda Pencap bölgesine uzanıyor.
Pencap, 1947'de bölgede İngiliz sömürge yönetiminin sona ermesinin kurulan Hindistan ve Pakistan arasında bölündü.
Dünyada yaklaşık 25 milyon Sih var.
Bunların çoğu Hindistan'da yaşıyor. Sihler ülkenin 1,4 milyarlık nüfusunun yaklaşık yüzde 2'sini oluşturuyor.
Ancak dünyada önemli sayıda Sih diaspora nüfusu da var.
Kanada'da yaklaşık 780 bin Sih yaşıyor. Bu ülke nüfusunun yüzde 2'sinden fazlası ve Hindistan dışındaki en büyük Sih diasporası.
ABD ve İngiltere'de yaklaşık 500 bin, Avustralya'da ise 200 bin civarında Sih yaşıyor.
Neden bazı Sihler bağımsız bir devlet istiyor?
Halistan Hareketi, Hindistan'da Sihler için bağımsız bir devlet çağrısında bulunuyor.
Hareket, 1980'li yıllarda Hindistan'ın Pencap eyaletinde zirveye ulaştı. Bu dönemde bölgede düzenlenen bir dizi saldırıda binlerce kişi öldü.
Hindistan silahlı kuvvetlerinin özel operasyonunun ardından hareket hızını kaybetti.
İngiltere'de Cambridge Üniversitesi'nden Prof. Shruti Kapila'ya göre bugünlerde Pencap'ta siyasi yönelim Halistan Hareketi'nden uzak ve bağımsızlık çağrısı yapanlar azınlıkta.
Ancak Sih diasporasındaki ayrılıkçılar, son yıllarda yoğunlaşan bağımsızlık çağrılarıyla birlikte ayrı bir Sih devletini savunmaya devam ediyor.
Halistan neden Hindistan hükümeti için hassas bir konu?
Hindistan, Halistan Hareketi'ne şiddetle karşı çıkıyor.
Pencap da dahil olmak üzere bölgedeki tüm ana akım siyasi partiler şiddeti ve ayrılıkçılığı kınıyor.
Halistan'a ilişkin uzun süredir devam eden gerginlik, modern Hint tarihinin en tartışmalı iki olayına neden oldu. Bunlar Altın Tapınak'a düzenlenen saldırı ve İndira Gandhi suikastı.
Haziran 1984'te Hint ordusu, Sihler için kutsal olan Amritsar kentindeki Altın Tapınak'a baskın düzenledi ve tapınakta sığınan militan ayrılıkçılara saldırdı.
Çok sayıda ölüm ve Altın Tapınak'ta ciddi hasarla sonuçlanan saldırının emrini dönemin Hindistan Başbakanı İndira Gandhi vermişti.
Operasyondan birkaç ay sonra Gandhi, iki Sih koruma görevlisi tarafından öldürüldü. Bu, dört gün boyunca devam eden ayaklanmalara ve toplumsal şiddete yol açtı.
Bu sürede çoğunluğu Sih olan binlerce insan öldürüldü. Ölü sayısıyla ilgili tahminler 3 ile 17 bin arasında değişiyor.
1980'lerdeki şiddetin izleri hala taze ve Halistan, Hindistan için kırmızı çizgi.
Hindistan'daki tüm siyasi partiler Sihlerin bağımsız bir devlet kurmalarını karşı çıkıyor. Hiçbir ülke, ikili diplomatik ilişkiler yararına Halistan sorununu meselesini göz ardı etmeyi göze alamıyor.
Hardeep Singh Nijjar kimdi?
Hardeep Singh Nijjar, 18 Haziran'da Kanada'da Sih tapınağının önünde vurularak öldürülen bir Kanada vatandaşıydı.
Nijjar öldürüldüğünde 45 yaşındaydı.
Pencap'ın Jalandhar bölgesindeki Bharsinghpur köyünde doğan Nijjar, 1997'de Kanada'ya taşındı.
Nijjar, taşındığında tesisatçı olarak çalıştı ve daha sonra Kanada'nın batısındaki British Columbia eyaletinde önde gelen bir Sih lider oldu.
Hindistan, 2020 yılında Nijjar'ı ayrılıkçı Halistan Kaplan Gücü adlı grupla bağlantıları olduğu iddiasıyla "terörist" diye niteledi.
Nijjar'ın destekçileri ise suçlamaların "asılsız" olduğunu söyledi.
Hint medyasında yer alan haberlere göre Nijjar öldürüldüğü sırada Hindistan'da bağımsız bir Sih devleti için resmi olmayan bir referandum düzenlemeye çalışıyordu.
Nijjar, son aylarda beklenmedik bir şekilde ölen üçüncü önde gelen Sih figürü oldu.
Hindistan, diasporadaki Sihlere nasıl baskı yapıyor?
Diplomatik gerilimlerin arka planında Hindistan'ın Sih nüfusunun fazla olduğu Kanada, Avustralya ve İngiltere üzerinde giderek yoğunlaşan baskısı var.
Hindistan hükümeti, "Sih aşırıcılığı" olarak adlandırdığı durumla mücadelede başarısız olunmasının iyi ilişkilerin önünde bir engel olacağını açıkça söylüyor.
Avustralyalı yetkililer, Halistan yanlısı eylemcilerin Hindu tapınaklarına yaptığı vandalizm olaylarını araştıracaklarını, ancak Avustralyalı Sihlerin bağımsız bir vatan hakkındaki görüşlerini ifade etmelerini engellemeyeceklerini söylüyor.
Hindistan, Halistan yanlısı harekete karşı çıkma konusunda en çok Kanada'yı eleştiriyor.
Kanada Başbakanı Justin Trudeau, ülkede devam eden şiddeti durduracağını söylerken aynı zamanda "dış müdahaleye" karşı çıktı.
İngiltere'de ise Mart ayında Londra'daki Hindistan Büyükelçiliği önünde, bir kalabalık sarı "Halistan" pankartı açmış ve bir kişinin binanın birinci kat balkonundan Hindistan bayrağını çıkarması tartışma yaratmıştı.