TÜRKİYE İLE 1928’DEN BU ZAMANA KADAR İLİŞKİLERİMİZ DEVAM EDİYOR
KTİVİST GAZETECİ SEYHAN SOYLU MEKSİKA BÜYÜKELÇİSİ JOSE UİS MARTİNEZ y HERDANEZ İLE YAPTIĞI RÖPORTAJIN DETAYLARI!
SEYHAN SOYLU: efendim sizi şimdi bambaşka bir ülkeye, bir ülkenin diplomatik bir kahramanına götürüyorum. Bu kahramanı takdim etmeden önce dünyanın en önemli 13. üncü ekonomisi, 11. inci nüfusu, ayrıca dünyadaki 11. inci petrol olarak en zengin ülkelerden biri; şu anda planlamalara göre gelecek 20 yılda 20 ülke arasında kendini koruyacak ve her zaman yükselecek bir ülkenin büyükelçiliğindeyiz. Burası Meksika büyükelçiliği ve konuğum Sayın Martinez. Sizi tanımak çok keyifli olacak ve çok güzel sohbet olacağındayım.
Öncellikle Türkiye ve Meksika ilişkileri; siz zannediyorum 4 yıldır burada görev alıyorsunuz.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Evet 4 yıldır görev alıyorum. Daha ne kadar burada olacağımı bilmiyorum. 2024 yılında seçim olacak ve değişebilir.
SEYHAN SOYLU: Sizin burada olduğunuz bir süreçte Türkiye ve Meksika arasındaki ekonomik bağlantılar, ticaret olsun, ilişkiler olsun yükseldi mi nasıl gidiyor?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Peki, öncelikle Meksika ile caydırıcı ilişkinin çok yoğun olduğundan bahsetmek istiyoruz, 1928'den bu yana ilişkilerimiz var ve Türkiye ile de o dönemde ilişkilerimize başladık. Ama zaten 19. yüzyıldaki Meksika hükümetiyle ilişkileri var.
Özellikle 2019'dan bu yana Türk Hava Yolları'nın İstanbul’dan Meksiko City’ye olan uçuşlar çok arttı bu da bizim turizmimizi iyi yönde etkiliyor. Direkt uçuşu olan ilişkilerde çok önemli ve büyük bir etki yarattı. Çünkü artık Meksika'ya haftada 11 uçuşumuz var ve bunun turizmi, ekonomiyi ve siyaseti etkilemesi var. Bence bu çok büyük bir başarı ve biz buna değer veriyoruz. Zaten bu hatta 5 kez uçtum. Bence turizmi gerçekten arttırdı evet.
İlişkilerimiz siyasi ilişkilerimiz çok iyi, Birleşmiş Milletler dışında birçok önemli gruba üyeyiz, G20 grubunun üyesiyiz, Nikta'nın üyesiyiz Meksika, Endonezya, Kore, Avustralya gibi ülkelerden oluşan bir grup ve biz OECD üyesiyiz ve aynı zamanda.
SEYHAN SOYLU: Meksika’dan Türkiye’ye daha önce ne kadar turist geliyordu? Sizin döneminizde bu oran ne oldu? Ne kadar, kaç kişi Meksika’dan Türkiye’ye geliyor; Türkiye’den de Meksika’ya ne kadar turist gidiyor? Oranları nedir?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: 140 bin turist buraya geliyor. 37 bin turist gidiyor.
SEYHAN SOYLU: iyi bir rakam bu 140 bin yıllık mı? Yani yılda mı 140 bin Meksikalı turist geliyor?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Evet yıllık geliyor. 140 bin. ( SS: müthiş bir rakam. ) Televizyon programlar, diziler buna ön ayak oldu.
SEYHAN SOYLU: Sayın büyükelçide Türk dizilerini izliyormuş. Hala takip etmiş olduğu bir dizi var mı?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Evet. Neftlixde yayınlanan Kulüp dizisini takip ediyorum, çok beğendim. İspanyadan buraya gelen Yahudiler hakkında da bilgiler verdiği için. Buraya gelen Yahudileri anlattığı için ve bu da çok büyük bir grup olduğu için dikkatimi çekti. Takip ediyorum Kulüp dizisini. Kulüp dizisi çok önemli bir noktaya değiniyor çünkü Osmanlı imparatorluğuna gelmiş olan Yahudileri, İspanyol Yahudileri anlattığı için çok öneli bir noktaya değiniyor.
Bu çok önemli bir unsur. Türkiye'de 15. yüzyılda Yahudilerin İspanya'dan patlaması sonucu ortaya çıkan tek yer Ürdün olduğu için. Geldikleri yer onu Osmanlı'ya götürmek, bu aynaya geldiler, Santa Monica'ya geldiler, İstanbul'a geldiler. Ve Meksika'da büyük bir topluluk yaratıyorlar, Yahudi aileleri var, İsrail'de doğmuşlar
Sonra düşündüm. İşte bu program bu işte harika Kulüp dizisi. Çok önemli çünkü Türkiye toplumunun en önemli kesimlerinden birine buranın çeşitli bir topluluk olduğunu ve Massare'de, grear basare'de pazarın birçok üyesini oluşturduğunu anlatıyor. İspanyolca konuşmak için ayrılmakla dolu. Latince konuşuyorlar, bunun eski bir İspanyolca olduğunu söylüyorlar
SEYHAN SOYLU: Acun Ilıca’yı tanıyor musunuz? Meksika televizyonlarına çok program yapan bir Türk yapımcı. Aynı zamanda da Meksika’da da 7-8 tane program yapıyor acun. Meksika TV’lerine program yapıyor.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Evet. Dominik’te yapılan sanırım Survivor. Acun Medya ile bu Meksika’daki yapan televizyon sahipleri çok yakın arkadaşlar; bodrumda beraber tatil yaptılar. Acun medyadaki arkadaşını görüşmek için bodruma gittim.
SEYHAN SOYLU: Meksika bayrağındaki renkler ne anlama geldiğini söyler misiniz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Renklerden en önemlisi semboldür. Bu, kadim renklerden, kadim kitaplardan, yerli halkların kitaplarından, ağırlıklı olarak Aztek’lerden gelen bir semboldür. Çin'den koleksiyonlar, yani bir kitap, bu kâğıttan yapılmış, geyik derisinden ahşaptan yapılmış bir Asya kitabı, bu sembol.
Ortada bir kartal var ve ağzında bir yılan bu Azteklerden gelme çok eski bir zamanlardan gelme bir sembol ve altındaki o mavi kısımda bir gölü ve yanlarında olanlarda kaktüsü sembolize ediyor. Bu gölün Nositland'ın gölü olmasıdır. (SS: yeşil zannediyorum umudu, beyaz birliği, kırmızıda kan) Masomik sembollerden geliyor çoğu sembol. Meksika bayrağının diğer Latin Amerika bayraklarından ayıran, onların bayrakları daha çok kendi özgürlüklerinden sonra gelen sembolleri sembolize ederken, Meksika bayrağındaki semboller kökenlerini anlatıyor.
SEYHAN SOYLU: Meksika’nın kökenlerinde ne var? Yani kökleri Kızılderili mi, Aztek mi ne?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: bir sürü teori var burada. Asya’dan gelme diye bir teori var, bu teoriler daha tartışmalarda.
SEYHAN SOYLU: Bazı tarihçiler Kızılderili olduklarını söylüyor?
JLMH: Meksika'da yerli halklarımız var. Bu yerli halkın 60, farklı dili var. Çünkü Meksika kopyaları elimizde ve etten buğulu bir kuşak vardı. Bu bizi çoğunlukla İspanya'dan ve aynı zamanda Afrika'dan yapıyor. Çünkü onlar sadece Latin Amerika ülkelerinde değil, Afrika'nın orijinal nüfusu Meksika'dan daha önemli. Meksika'da hala Afrika kökenli bazı küçük topluluklar var. ( SS: 60 farklı dil olduğu söylüyor. Değil mi doğru mu anladım. ) Daha çok Afrika’dan gelen kökenler var. (SS: onun için etnik lisanlarının olduğunu söylüyor. Doğru mu anladım? )
SEYHAN SOYLU: 1960 yıllarında Meksikalıların en büyük hayali; 1950’li 60’lı yıllarda 70’e kadar bir Meksikalının en büyük hayali Amerika’ya gitmek, kaçmak, orada yaşamaktı. Şimdi durum değişti; birçok Amerikalı emekli olduktan sonra Meksika’ya gidiyor, yaşıyor. Neden durum değişti?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Ama özellikle şimdi devam edecekler. Meksika'nın Amerika'ya göçüydü, sadece üç ya da dört yıl önce sayılarında bir azalma vardı ama şimdi arttı ve ayrıca keto göç sayıları da gerçekten etkileyici. Şimdi Merkezi Amerika’dan, Haiti ve Küba’dan ve ayrıca Afrika’dan insanlarımız var. 2019'dan bu yana ilk kez, onun özel olarak geldiği Afrika'dan ve ülkenin dört bir yanından insanları Brezilya'ya getirdik ve sonra onların Amerika sınırına varmak için göçmenlerle ne yaptıklarını gördüğünüzde yürüyerek oraya gidiyorlar.
En etkileyici hikâyenin Suriyelilerin hikâyesine benzemesi inanılmaz. O filmde Midilli Adası'na gitmeye çalışan YÜZÜCÜLERİ görüyorsunuz. Türkiye'den Yunanistan'ın Midilli Adası’na çok etkileyici. Her ne kadar bu 2019'da gerçekleşmiş olsa da, yüzerken öldükleri bu büyük uyuşturucu göçünün titreşimiydi. Bu konuda Meksika Amerika sınırı en karmaşık sınırlardan biri her şeyden önce dün bir filmimiz var Amores Perros adlı filmi övüyoruz ve bu filmin eski yönetmeni. Evet, ölüm hakkında film yapacağız. Penguenler tarafından Amerika çöllerinde ölümle ilgili bir tür manevi gerçeklik filmini çekecekler (SS:1950-1970 arasında çok büyük hayaldi Meksika’dan Amerika’ya göç.)
Meksika’dan Amerika’ya yapılan göçlerde insanlar çok zor durumlarda kalıyor.
SEYHAN SOYLU: 1950 -1970e kadar çok büyük hayaldi Meksikalılar için Amerika’ya kaçış. Şimdi öyle yok.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Ama önemli olan şu ki bu göç 4-5 yıl önceki azalmaydı. Merkezi Amerika, Güney Amerika veya Afrika veya Kolombiya’nın bir numarası olan Meksikalıların statüsü artıyor, sınırı geçen yarım milyon kişi var. Meksika’dan başka milletlerden insanlarda göç ediyor.
SEYHAN SOYLU: Bir önceki büyükelçiliğiniz neredeydi?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZbu göreve gelmeden önce Dışişleri Bakanlığı Kültür İşleri Müdürüydüm, daha önce bu görevime ihtiyaç vardı ama ondan önce Kültür Bakanı ile çalışıyordum
SEYHAN SOYLU: ilk defa mı büyükelçi oluyor?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Macaristan, Hırvatistan ve Bulgaristan’da büyükelçilik yaptım. Ondan önce Almanya’da ve Fransa’da konsolos olarak görev aldım. Ben gelmeden önce ben de bakanlığa gittim, çünkü ilk gün protokol şefiydim.
SEYHAN SOYLU: Eşinizle yurtdışında mı tanıştınız? Çocuklarınız var mı?
JLMH: Evet. Almanya’da tanıştım. 1 tane kızım var ve 1 tanede kız torunum var. Kızım İsviçre’de yaşıyor. Torunumda İngiltere’de.
SEYHAN SOYLU: Kaç yıldan beri evlisiniz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: 35 yıldır evliyiz. Bütün arkadaşlarım 3 veya 4 kere boşandı, ben tekim aralarında boşanmayan.
SEYHAN SOYLU: 35 yıl bu evliliği sürdürmekte büyük başarı. Eşinizle evlenirken, eşinizin Osmanlı torunu olduğunu biliyor muydunuz? Türkiye’ye büyükelçi olurken biliyordunuz o zaman, eşiniz heyecanlandı mı?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Hayır bilmiyordum. Evet, tabi ki evlenirken bilmiyordum; tabi heyecanlandı. Evlendikten sonra öğrendim.
SEYHAN SOYLU: Siz daha önce okul yıllarında Paris’ten Türkiye’ye ziyarete gelmişsiniz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: 3 ya da 4 ülke arasında bir seçim yapmam gerekiyordu; bende Türkiye’yi seçtim. Bu bir şans.
SEYHAN SOYLU: Çok iyi olmuş. Eşinize de moral olmuştur.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Türkçe konuşmuyor. Fransa’da doğdu. Daha önce hiç Türkiye’de bulunmadı.
SEYHAN SOYLU: Türkiye’den sonra bir daha büyükelçilik var mı? Yoksa emekli mi olacaksanız?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Emekli olmayı sevmiyorum. Eğer ki yollarlarsa devam ederim. Emekli olan arkadaşlarımı görüyorum o hayattan hiç hoşlanmıyorum. Yani devam etmek istiyorum.
SEYHAN SOYLU: Ankara’dan sonra ki adım ya Paris, ya Londra ya da Washington’dır? Ankara büyükelçiliği kritik bir büyükelçiliktir.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Bilmiyorum. Harika bir şans. Sadece tüm bölgenin değil, Orta Asya’nın, Orta Doğu’nun, Balkanlar’ın, Güney Afrika’nın en karmaşık bölgelerine yakın olmak, siyaset doktorası gibi bir doktora gibidir. Böyle kritik bir noktada büyükelçi olmak büyük bir şans benim için. Bu benim için bir doktora, uzmanlık gibi oldu.
SEYHAN SOYLU: Jeopolitik anlamda da Türkiye çok önemli. Meksika ekonomisi gelecek 20 yıl da dünyada en hızlı artışı olan ülke arasında olacak. Türkiye, Brezilya, Meksika yeni ülkeler giriyor o ilk 10’a. Meksika bu başarıyı neye borçlu?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Bizim için en önemlisi serbest ticaret oldu. En büyük pazarlardan biri olan Meksika, Amerika'ya ihracatta birinci sırada yer alıyor. Kanada ve Amerika’yla yapılan serbest ticaret anlaşmasına borçluyuz bu ekonomik gelişmeyi. Çünkü biz Kanada, Amerika ve Meksika'dan bahsedecek olursak, en güçlü bölgelerden, ekonomik bölgelerden biriyiz.
SEYHAN SOYLU: Kanada ve Amerika bir iş birliği ilgili bir serbest bir ekonomi yaptılar orada. Son 5 yıl içerisinde Meksika’nın ekonomisi 3 misline sıçramış.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Avrupa birliğiyle, Asya’yla olan anlaşmalarımız da var. Artmış bulunmakta sadece Amerika değil. Bu işin en önemli dinamiği de bu serbest ticaret; buna borçluyuz. Bu serbest ticaret sayesinde de farklı ülkelerden Meksika’ya fabrika kurmaya gelen insanlar var. Birçok ülke, eğer doğrudan Avrupa'dan veya Asya'dan geliyorsa, vergi sıkıntısı olmadığı sürece Meksika'da bir şeyler üretmek ve Amerika'ya ihraç etmek için Meksika'ya geliyor.
Yatırım yapmaya gelenler oldu. Ve buna borçluyuz. Doğru adımımız madencilik gibi petrol gibi kaynaklara sahip ve sonra çok güçlü bir halkımız var ve ayrıca gümüşte de ilk konumumuz ve biz çok iyi durumdayız. Türkiye ’ye de gümüş gibi altın gibi değerli taş ticareti yapıyoruz. Hani bunlarda çok önemli.
SEYHAN SOYLU: Türkiye ile yapmış olduğunuz bu ticaretlerin içerisinde zannediyorum elektronik, traktör, sebze, gıda var ve birçok şey var. Türkiye ile ithalat ve ihracat bir hayli yükselmiş. Şuanda asgari ücret şuanda ne kadar? Zannediyorum 300 dolar civarı mı hala?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Araba parçaları, telefon, altın, maden traktör gibi şeyler var ticaretimizde.
SEYHAN SOYLU: Meksika’da bundan 10 yıl önceye kadar iki haneli rakamlar vardı. Yani enflasyon %30-%40-%50 Meksika ekonomi böyleydi. Şimdi son 3 yıldır ekonomi %7 enflasyon. Hedef ne?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Bir kez daha çok güçlüyüz ve belirli kontrol fiyatlarımız var çünkü sendikalar, girişimciler ve hükümet arasında farklı fiyat ve maaş artışlarını ayarlayacak bir mekanizma var. Bu bir tür geri toplama sistemi, buna geri dönersek sendikaları, işletmeleri ve hükümeti mahrum bırakıyoruz. Sistemle az çok düzeltebiliriz, otobüsün üzerini kapatacak bir şey bulmaya çalışıyorsunuz ama insanların temel alışverişi bu ürünlerin artması gerekmiyor çünkü bunlar yumurta, çiçek, tavuk, daha fazlası var veya daha az kontrol edilmeyen fiyatlar.
SEYHAN SOYLU: Şuanda Amerika’da ne kadar Meksikalı yaşıyor?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Şuanda kayıtlı olmayanlarda var. Meksika’da doğmuş, Amerika vatandaşlığını seçmiş olan insanlar var. 30 milyon. Meksika kökenli insanlar 20 milyon. ( SS: yani 20 milyon Meksikalı Amerika ya mı göç etti? ) Bazıları önceden oradaydı.
SEYHAN SOYLU: yani 135 milyon nüfusu olan Meksika’nın, aslında Amerika ve çeşitli ülkelerde, Avrupa’da olan nüfusla birlikte 170 milyon nüfus mu var?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Biz Meksika’da 125 milyonuz. Ama o göçmenlerle birlikte; Meksika dışında yaşayanlarla birlikte 150 milyonuz.
SEYHAN SOYLU: Biz Fajita yemeye geldik. Artık bize Fajita yaparsınız. Yardımcınız bize yapar artık.
İstanbul’da neredeyse adım başı bir Meksika restorandı var. Fajita patladı bizim kebap gibi burada patladı.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: İstanbul’da da 3 tane rahat restoran var onlardan bahsedeyim. Şişhanede var (SS: Bahçeşehir’de bile var fajita, o kadar çok var ki adım başı fajita restoran, Meksika restoranları var. Ben 15 gün önce ispanyadaydım; Barcelona, Madrid, Bilbao hepsine gittim 10 gün kaldım. Orada da her yerde fajita var ama dünyanın çeşitli yerlerine gittim, İspanya dışındaki her yerde fajita denince akla Meksika geliyor; ispanya gelmiyor. Bizim Yunanlılarla lokum, cacık kavgalarımız var ya; o yemek senin o yemek benim Yunanlılarla. Türk yemeği mi? Yunan yemeği mi? Sizin de İspanyol mu Meksika mı ) bir gün beraber Meksika restoranına gideriz. (SS: birde tekilanız meşhur.)
SEYHAN SOYLU: İspanyolların ve Meksikalıların arasında fajita artık; o kadar alışmış İstanbul’da, Ankara’dakiler hani dürüm vardır ya onun kadar seviyorlar fajitayı. Söylemek isteğim şu çok iyi bir prezante etmişsiniz. İyi reklamını yapmışsınız. Fajita resmen Meksika ile ünlenmiş.
Ben İspanyol başkonsolosu ile sohbet ettiğimde fajita hanginizin onlar dedi ki bizim. Biz sizden duymadık, Meksika’dan duyduk dedim.
Eşiniz size Osmanlı yemekleri yapıyor mu?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Daha çok Meksika yemekleri yapıyor.
SEYHAN SOYLU: Meksika yemekleri ile Türk yemekleri birbirine benziyor mu?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Bizimde döner gibi bir yemeğimiz var ama biz domuz etinden yapıyoruz. Aynı şekilde hazırlanıyor ama biz kuzu eti yerine domuz eti kullanıyoruz. Bütün chili biberlerin kökeni Meksika’dır. ( SEYHAN SOYLU: Siz mi daha acısınız yemeklerde yoksa Türkler mi? ) Meksika. Chili biberi hakkında araştırma yapan; bir üniversite var o fakülte tamamıyla chili biberi ile ilgili araştırma yapıyor.
SEYHAN SOYLU: kültür olarak İspanyollarla birbirinize yakın mısınız?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Bütün dünyada İspanyolca en çok konuşulan dillerden bir tanesi. İspanyolca Latin Amerika’da daha çok yaygın.
SEYHAN SOYLU: İspanyanın geleneksel kıyafetlerini, geleneksel tavırlarını, geleneksel adetlerini almış mı Meksika?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Pek çok geleneğin alındığı yerlerdir. Müzik ve şarkıların çoğu İspanyol kökenli
SEYHAN SOYLU: Boğa güreşleri Meksika’da 1920- 1940 arasında yapılıyormuş. Sonra neden boğa güreşi; İspanya’daki gibi yapılmamaya başladı.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Şimdi ispanyadaki yeni hükümetteki kültür ataşeliği boğa güreşlerine karşı. Meksika’da hala bu yapılmaya devam ediliyor, şu an karşı bir grupta var ama onların olmasına rağmen; böyle bir gelenek hala var.
SEYHAN SOYLU: Hayvan haklarına Meksika nasıl bakıyor sayın büyükelçi?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Sirkteki hayvanları şu anda saldık… Meksika’da bunlar yasak. Tamam aynı fikirde değilim, sirkte daha iyi bakıldığını düşüyorum. Kafeslerin içerisinde bakıldığından daha çok.
SEYHAN SOYLU: Hayvan haklarıyla ilgili yeni yasalarla ilgili okudum Google’da. Meksika’da yeni revizyon yapılan yasada hayvan haklarının ön plana gelemeye başladığını. Eskiden hayvan haklarını Türkiye’deki gibi istismar edildiğini; ama şimdi hayvan haklarını ön plana başladığını okudum. Boğanın sırtına o bıçağı sokmak sizce şiddet mi?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Evet… Benim kişisel fikrim evet. Benim katiyen fikrim değil ama onu savunan insanlar var. Boğa güreşini savunan insanlar bu tür onlar için yarattıkları boğa türü o güreş için yapılıyormuş. Hani o son darbeyi vurmak aslında o hayvanlara o an yapılacak bir iyilik olduğunu savunup; bu boğa güreşlerini destekliyormuş o grup.
SEYHAN SOYLU: Düşünsenize biri geliyor bize bıçak vuruyor, son bıçağı vururken; bu çok iyi oldu. Çünkü artık ölmemesi gerekir; diyor.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: O türden boğalar güreşmek için yaratıldı. Her türlü hayvan katliamına karşıyım. Her türlü kurbana karşıyım. ( SEYHAN SOYLU: yani şunu demek istiyor dimi büyükelçi dini ritüellerle ilgili yapılanlarda hayvanlara bir nevi katliamdır, karşıyım.) french franc yemeğini duydun, bir yemeğin adı, nasıl yapıldığını biliyor musun?
SEYHAN SOYLU: Ördeğin içine portakalları koyup pişirme. O mu?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Kazın içine tahıl, böbreklerine kadar doldurup pişiriyorlar. ( SS: canlı canlı mı pişiriyorlar?) Evet, canlı pişiriyorlar. Hayvanı o şekilde besleyip, pişirip yapıyorlar. Hayvanı o şekilde yapıyorlar. Onu da tasvip etmedim (SEYHAN SOYLU: 15 gün sonra Fransız büyükelçisiyle röportajım var ona bunu soracağım.) ona sorun nasıl yapıldığını.
SEYHAN SOYLU: Ülkenizde evlilik bağları biz Türklere biraz yakın. Evlilik bağları, aile kurumları, yani kopuk değil. Aile bağlarını hala muhafaza eden bir ülke. Peki, ülkenizde insan haklarının yeterli olduğunu düşünüyor musunuz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Evet. Genel olarak evet yeterli olduğunu düşünüyorum. Aynı zamanda kadın ve çocuk haklarının da katiyen savunuyoruz. Mesela kürtaj insani bir haktır Meksika’da.
SEYHAN SOYLU: Yani dileyen kürtaj yaptırabilir mi?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: 3 aya kadar bütün kadınlar kendi dileklerince kürtaj yaptırabiliyor.
SEYHAN SOYLU: Büyükelçi siz Katolik misiniz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Hayır. Ben Katolik değilim.
SEYHAN SOYLU: Meksikalıların geneli %90 oranında Katolik dimi?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Meksika Katolik bir ülke. %5 oranında Protestan var. Çok az oranda da güney kısımlarında da İslam var.
SEYHAN SOYLU: insanların dinleri fark ediyor mu Meksika’da? Mesela bizde bazen kargaşa oluyor. İnsanlar kendi aralarında; sizde Protestanlar, Katolikler birbirinize bir hayli saygı duyuyorsunuz ama bizim burada mesela aleviler var, Sünniler var, maalesef saygı duyulmuyor, kargaşa oluyordu yeni yeni bitiyor.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Daha lokal olarak gelişiyor. Daha çok siyasi olarak. Devlet okullarımızda mesela dini olarak bir eğitim görülmüyor. Daha çok politik açıdan fikir ayrılıkları oluyor. İnanç özgürlüğü var daha çok tolare ediyoruz insanları. Çok toleransımız yüksek olduğunu düşünüyorum.
SEYHAN SOYLU: Lgbt hakları ile ilgili ne düşünüyorsunuz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Sadece saygı duyuyorum. Aynı cinsiyet evliliklere yasal olarak kabul ediliyor.
SEYHAN SOYLU: yani şuandan lgbt evlilikleri artık Meksika’da yapılıyor mu?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Evet. Evet.
SEYHAN SOYLU: Yani Meksika’da istediğimiz inanç özgürlüğü, insan özgürlüğü var, hayvan özgürlüğü var, cinsiyet özgürlüğü var. (JLMH: hala boğa güreşimiz var ) Bizde eksik bu var mı diye düşündüğünüz bir şey var mı? Bizde eksik şu dediği bir şey var mı? Kendiniz kişi olarak. Ben ülkemde şu olsun ister miydiniz sayın büyükelçi? İnsan hakları var, hayvan hakları var, cinsiyet hakları var, din özgürlüğü var eksik olan Meksika’da ne var?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Fakirlik var, eğitim olarak daha iyi bir seviyede olabiliriz ve sağlık açısından da daha iyi bir yerde olabiliriz. Bence Türkiye’nin çok harika bir sağlık sistemi var.
SEYHAN SOYLU: Gelecek 20 yıl içerisinde Meksika inanılmaz bir ekonomik güce ulaşacak. Bütün otoriteler bunu söylüyor. Ve hatta otoriteler diyor ki Amerika’daki ekonomik durumu iyi olan kişiler Meksika’ya geriye bir göç olacak diyorlar. Mesela bunları yazanlar New York Times köşe yazarları, The Guardian gibi gazetelerde önemli makalelerde bu şekilde yazılıyor.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Çok mutluyuz bu konu hakkında.
SEYHAN SOYLU: Emekli olunca nerede yaşamak isterdiniz? İsviçre de mi, Fransa’da mı, Almanya’da mı yoksa Türkiye’de mi veya Meksika’da mı? Neresi?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Denize yakın bir yerde. (SEYHAN SOYLU: ama neresi Meksika’da da var, Türkiye de de var ?) tamamen tek istediğim şey deniz kıyısında yaşamak. (SEYHAN SOYLU: ama hayır ülke bazında söylüyorum. Meksika’da da deniz var, Türkiye’de de deniz var, İsviçre’de göl de var deniz, İngiltere’de de var çünkü torunu orada, kızı İsviçre’de. Merak ediyorum bu kadar ülke gezen bir insanın nerede yaşayacağı.) pasifik olabilir. Meksika olabilir, küçük bir apartmanım var.
SEYHAN SOYLU: Çok keyifli bir sohbetti. Harikasınız. Çok şeker bir adamsınız. Başka bir gün sayın büyükelçinin eşini konuk etmek isterim. Ve orada başka bir program formatı o. Eğer 2-3 ay sonra. Eğer burada olursanız. Eşinizle birlikte mutfakta sohbet etmek isterim. Eşiniz yemek yapsın o lezzeti yemek isterim. Ama dışarıdan söylemek yok. Türkiye’de çok fajita Türkiye var; evde yapacak. Hanım efendi benden dolayı umarım verir
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Eşim röportaj vermiyor. Çok özel bir hayatımız var
SEYHAN SOYLU: Umarım benden dolayı verir. Türkiye’dekiler çok saçma sapan bir şeyler soracaktır. Ama ben hiç öyle değil kadın sohbetleri yapacağım…
Osmanlıyla falan ilgili sohbetler değil. Yani bir büyükelçinin eşinin nasıl olduğunu, ne zorlukları var, yemek yapıyor mu, hangi ülkeye adapte oluyor, böyle kadınsı sorular.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Soracağım ama cevabını biliyorum; büyük ihtimalle hayır.
SEYHAN SOYLU: Hayır; başkalarını reddedebilir de, beni eşiyle röportajını yayınladıktan sonra hoşuna gidecektir. Keyifli olur gibi bakabilir.
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Bana verdiğinizde röportajı direkt ona göstereceğim.
SEYHAN SOYLU: Çok keyiflisiniz Allah uzun ömür versin size. Sayın cumhurbaşkanımızı nasıl buluyorsunuz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Harika.
SEYHAN SOYLU: Beğeniyor musunuz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Evet
SEYHAN SOYLU: Emine Erdoğan eşi falan gördüm medyada. Meksika’ya özellik tanıyor mu? Sayın Erdoğan Meksika büyükelçiliğine, yani Meksika’yla ilişkilere önem veriyor mu?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Bütün herkese nasıl davranıyorsa o şekilde davranıyor.
SEYHAN SOYLU: Özel bir şey yok mu? Geleceğin mesela 20 yıl sonra 10 ülke belirlendi dünya da bunların içinde Meksika da var, Brezilya’da var keza Türkiye’de var. Şimdiden o temellerin daha iyi atılması gerekmez mi?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Herkese nasıl davranıyorsa aynı davranıyor.
SEYHAN SOYLU: Aslında çok memnun değil? Meksika büyük bir ülke olduğu için ve gelecek 10 yılda da Türkiye’nin içinde olduğu çok büyük projeler olduğu için dünyada daha yakınlaşması gerekmez mi?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Hayır memnunum. Mesele şu ki biz aynı grubun üyeleriyiz ve özel bir ilişkimiz var.
SEYHAN SOYLU: Erdoğan’ı demokratik buluyor musunuz?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Demokrasi açısından buluyorum.
SEYHAN SOYLU: Eski dışişleri bakanımız Mevlut Çavuşoğlu’yla mı daha iyi kontaktaydı yoksa yeni dışişleri bakanımız Hakan Fidan’la da aynı kontağı yakaladınız mı? Hakan fidanla görüştünüz mü?
JOSE LUİS MARTİNES y HERNANDEZ: Eylülde görüştüm, birleşmiş milletler de görüştüm. Yakın zamanda Latin Amerika büyükelçilikleriyle tekrar bir araya gelecek. İkisiyle de görüştüm.
SEYHAN SOYLU: Çok teşekkür ediyorum. Harikasınız.